Chuyện làm gốm trong thời kỳ khó khăn tại lò gốm ông Năm Tiệp, quận 8

Nhắc đến lò gốm lâu đời cuối cùng hiện nay trên mảnh đất sài Gòn, không ai là không nghẹn ngào nhớ đến hình ảnh lò gốm của ông Năm Tiệp, lò gốm đã hình thành và phát triển cha truyền con nối đến nay đã được 40 năm kinh nghiệm làm việc. Lò gốm của ông Năm trên kênh Lò Gốm quận 8, vì sao nó được gọi là cổ và lâu đời? Vì trong những năm 70, có một ngôi làng thịnh vượng, yêu thích với cái nghề gốm này và quyết định xây dựng nên một lò gốm, nào ai ngờ cái lò gốm ấy sau bao mấy chục năm gắn bó với nghề, nghề được truyền từ đời này sang đời khác, có lúc lắm vất vả, gian truân, có thời hoàng kim phát triển thịnh vượng, nhưng dù cho có vất vả giữa cuộc sống đầy thay đổi này thì lò gốm hiện nay vẫn còn hiện hữu . Bên cạnh đó,  lò gốm còn cho ta thấy sự bình dị, chân thật và gần gũi giữa cái mảnh đất Sài Gòn ồn ào, háo nhoáng và bận rộn

 

Ảnh 1. Những người thợ thủ công tại đây ai cũng miệt mài với công việc hằng ngày của mình

Thông qua quá trình đô thị hoá mạnh mẽ, làng Lò Gốm đã có nhiều thay đổi. Diện tích lò gốm trong khu vực này đang ngày càng thu hẹp, nguồn cung nguyên liệu sẵn có trong thành phố dần dần không còn đáp ứng nữa.

Ông Năm Tiếp bảo: “Nhờ có đứa con biết cách quảng bá thương hiệu, tìm mối nên cơ sở của tôi trụ được đến ngày hôm nay. Không thì cũng “đứt bóng” như những lò gốm khác”.

Ông Năm kể ông theo nghề từ khi mới 10 tuổi. Khi trưởng thành, gia đình để lại mảnh đất 2.000m2 để kinh doanh. Có người khuyên ông nên xây nhà cho thuê trọ hoặc bán đất gửi tiền ngân hàng mà ăn lãi. Nhưng ông quyết định dồn hết sức lực vào gầy dựng lò đất. Ông say sưa nói về quyết định của mình: “Nghề gốm giúp tôi giữ lại truyền thống của làng quê, tuổi thơ. Nó không chỉ là công việc mưu sinh mà là đam mê của tôi. Bùn đất là thứ bỏ đi nhưng biết cách sáng tạo sẽ thành một đồ vật hữu ích trong cuộc sống”.

Nói xong, ông Tiếp kéo chúng tôi tham quan lò gốm của ông. Tại đây, có trên 30 thợ đang hoạt động làm việc. Trong đó, gần 10 người đã ngoài 60, họ từng là chủ lò gốm nhưng vì hoạt động khó khăn nên họ bỏ lò chuyển sang làm thợ.

Thấy chúng tôi đang tìm hiểu về lò gốm, ông Trần Quyền (nay 68 tuổi), gạt mồ hôi, tắt máy quay lò phân trần: “Tính đến nay tôi đã trên 40 năm gắn bó với nghề. Có thời tôi làm riêng, tự mở cơ sở nhưng không tìm được đầu ra, nguồn nguyên liệu phải vận chuyển từ Long An tốn nhiều chi phí nên phải thua lỗ. Thế là bỏ nghề đi làm việc khác. Nay tuổi già, nhớ mùi đất nên quay lại làm thuê cho ông Tiếp”.

Mang chuyện về lò gốm xưa náo nhiệt, ông Quyền tâm sự: “Nhớ lại khung cảnh sầm uất mà buồn lắm. Chúng tôi có nhiệm vụ nối nghiệp cha ông mà không thực hiện được, đôi khi cảm thấy hổ thẹn. Riêng tôi, cảm phục ông Tiếp vì đã dám giữ được “hồn gốm” với bất cứ giá nào. Ổng bảo với tụi tôi, đứa nào chịu cùng ông gầy dựng lò gốm thì ông sẽ giúp đỡ hết sức khi gặp khó khăn”.

Một nghệ nhân khác cho biết trước đây đất nguyên liệu được lấy ngay tại bến Phú Định, một phần được vận chuyển từ huyện Nhà Bè để bán lại. Nay không còn đất nữa, phải thu mua tận Gò Công (Tiền Giang), Cần Đước (Long An). Địa chất mỗi nơi một khác, nên màu đất, chất lượng có phần thay đổi một ít. Sản phẩm làm ra được phân phối bán đi khắp các tỉnh ở miền Nam lẫn Tây Nguyên. Một ít được xuất sang Thái Lan, Singapore, Úc, Mỹ. Không ít du khách nước ngoài, Việt kiều mỗi khi đến Sài Gòn tìm đến lò gốm của ông để tham quan, mua sắm. Họ xem đây là một địa chỉ du lịch khám phá thú vị.

 

Ảnh 2. Khu lò gốm hiện nay chỉ còn 1 cơ sở duy nhất

Sản phẩm ở đây được phân chia làm 6 mẫu mã kích thước khác nhau. Giá dao động từ 30.000 – 60.000 đồng/cái. Bình quân mỗi ngày, cơ sở của ông Năm Tiếp  xuất xưởng gần 500 bếp lò. Nhưng hễ cận Tết, nhân công phải tăng ca để cho ra số sản phẩm gấp 3 lần ngày thường để dáp ứng đủ nhu cầu.

Ông Tiếp bảo với chúng tôi, sang năm ông tính chuyện xây dựng một thương hiệu hẳn hoi để có thể vực dậy nghề gốm Sài Gòn.

Làng gốm hiện nay đã gặp phải thời kỳ khủng hoảng khó khăn nhất, vì càng ngày càng ít người còn mặn mà với cái nghề làm gốm truyền thống này. Hiện nay, một trong những lò gốm lớn nhất của ông Năm cũng chỉ còn lại vỏn vẹn tâm 30 thợ thủ công luân phiên nhau làm gốm. Các sản phẩm gốm làm ra cũng chỉ tập trung vào bếp đất nung ( sản phẩm này đối với người tiêu dùng Việt Nam hiện nay đã quá cũ kỉ, chỉ còn lại một số làng quê nghèo, nhà dân còn sử dụng hoặc một số nhà hàng, quán tiệc họ mua để sử dụng). Bên cạnh đó, sự quyết tâm hừng hực khí thế của những người thủ công mới là thứ giá trị đáng quý nhất ở đây. Sáng sớm bắt đầu một ngày mới, mọi người ai nấy cũng làm việc với cả tâm huyết, không vì cuộc sống thay đổi theo hiện đại hóa mà họ nản chí với cái nghề truyền thống này, không vì những người thợ thủ công trước đã dần bỏ công việc mà họ không còn khí thế để làm  nghề. Ngược lại thay, những người thợ hiện nay còn rất là trân trọng và yêu mến cái nghề được nối truyền này của làng, họ luôn tấp nập bận rộn với công việc hằng ngày